Η υπόσχεση του Πεκίνου στο «Θερινό Νταβός» πως η κινεζική οικονομία θα παραμείνει «ο δράκος που βρυχάται» λαμβάνει άλλη διάσταση, αφού την ίδια στιγμή στη Δύση επανέρχεται η απειλή της διπλής ύφεσης. Η Ευρώπη αντιμετωπίζει σοβαρό πρόβλημα χρέους και οι ΗΠΑ καλούνται σε δημοσιονομική πειθαρχία
ΤΗΣ ΝΑΤΑΛΙΑΣ ΔΑΦΝΗ
Στην παρούσα οικονομική συγκυρία το «πάνω χέρι» φαίνεται να έχουν οι αναπτυσσόμενες χώρες, καθώς οι αναπτυγμένες εναποθέτουν σε αυτές τις ελπίδες τους για ανάπτυξη.
Το βασικότερο, όμως, είναι πως η χρηματοοικονομική κρίση δεν υπέσκαψε μόνο το κλίμα εμπιστοσύνης στις αρχές της ελεύθερης αγοράς που η Ουάσιγκτον προωθεί από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, αλλά παράλληλα προσέδωσε βαρύτητα και αξία στις πρακτικές που υιοθετεί η εδώ και λίγα χρόνια δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία του πλανήτη, η Κίνα. Με την εκρηκτική της ανάπτυξη, που τελευταία στήριξε τον υπόλοιπο κόσμο αποτρέποντας μια μεγαλύτερη επιβράδυνση, η Κίνα «αγιοποιεί» την ιδέα συμμετοχής του κράτους -ακόμη και έχοντας κυρίαρχο ρόλο- στην οικονομία.Επίδειξη ισχύος
Υποσχόμενος πως το Πεκίνο θα στηρίξει την υπόθεση της παγκόσμιας οικονομίας, καλώντας παράλληλα την Ευρώπη και τις ΗΠΑ να πράξουν τα δέοντα για να επιλύσουν τα δικά τους προβλήματα, ο Κινέζος πρωθυπουργός Ουέν Ζιαμπάο ρίχνει τον προβολέα στα κινεζικά κατορθώματα, σε μια κεκαλυμμένη επίδειξη ισχύος.
Το «Θερινό Νταβός» θα μπορούσε να εκληφθεί ως αναγνώριση του ρόλου της Ασίας στην πορεία ανάπτυξης της παγκόσμιας οικονομίας. Οι ρυθμοί αύξησης του κινεζικού ΑΕΠ έχουν επιβραδυνθεί κοντά στο 9,5%, αλλά παραμένουν δυναμικοί, ενώ ούτως ή άλλως αυτή η εξέλιξη ήταν επιθυμητή, ύστερα από πέντε επιτοκιακές αυξήσεις από το τέλος του 2010 και εννέα αυξήσεις στο ποσοστό των υποχρεωτικών καταθέσεων των εμπορικών τραπεζών στην κεντρική τράπεζα, με στόχο να τεθεί υπό έλεγχο ο πληθωρισμός.
Η δύναμη ή το ισχυρό «χαρτί» της Κίνας που στηρίζει την επεκτατική πολιτική της, κρύβοντας, όμως, παράλληλα κινδύνους -κυρίως αυτόν της κοινωνικής και πολιτικής αποσταθεροποίησης- είναι το σύστημα κρατικού καπιταλισμού που υιοθετεί. Στο πρόσφατο βιβλίο του με τίτλο η Άνοδος του Κρατικού Καπιταλισμού, ο Αμερικανός πολιτικός επιστήμονας Ίαν Μπρέμμερ παρατηρεί πως «η χρηματοοικονομική κρίση πρόσφερε στο Πεκίνο νέα επιχειρήματα να πείσει πως η πεφωτισμένη κρατική διαχείριση θα προσφέρει προστασία από τις εγγενείς υπερβολές των ελεύθερων αγορών. Τούτο το πείραμα ενδεχομένως να επεκταθεί, συνεχίζοντας να ασκεί μεγαλύτερη επιρροή στη μορφή της παγκόσμιας οικονομίας».
Υπάρχουν πολλές χώρες που εφαρμόζουν κάποιο είδος κρατικού καπιταλισμού, από τη Ρωσία έως τον Περσικό Κόλπο. Το 75% των παγκόσμιων πετρελαϊκών αποθεμάτων βρίσκεται στα χέρια κρατικών εταιρειών ενέργειας.
Κρατικός καπιταλισμός
Το κινεζικό κράτος παρέχει «επιθετική» χρηματοδότηση στις κινεζικές εταιρείες για να επεκτείνουν τις δραστηριότητές τους στο εξωτερικό και να υπογράψουν συμβόλαια, κυρίως στους τομείς ενέργειας και πρώτων υλών, με απώτερο στόχο τη δημιουργία μεγάλων πολυεθνικών. Ακόμη και τα περιστασιακά πειράματα της κινεζικής κυβέρνησης για ιδιωτικοποιήσεις έχουν οδηγήσει στη δημιουργία μιας κατηγορία εταιρειών που έχουν στενή σχέση με το κράτος.
Το κράτος δεν παρέχει μόνον κονδύλια με τη μορφή επιδοτήσεων σε αυτές τις εταιρείες, αλλά και δάνεια με ιδιαιτέρως ευνοϊκούς όρους, ακόμη και φθηνή ή δωρεάν γη για την ανέγερση βιομηχανικών μονάδων. Ο ρυθμός αύξησης των «μεγάλων» κινεζικών ομίλων είναι αξιοσημείωτος. Στον κατάλογο του περιοδικού Fortune το 2011 με τις 500 μεγαλύτερες εταιρείες στον κόσμο, οι ΗΠΑ έχουν τα πρωτεία, με 133 ομίλους, με την Ιαπωνία να ακολουθεί με 68 εταιρείες, και την Κίνα με 61. Το 2005 ο αριθμός των κινεζικών ομίλων στη λίστα του περιοδικού δεν ξεπερνούσε τις 16. Στον κατάλογο αυτό, και μάλιστα στο «top ten» της λίστας βρίσκονται τρεις κρατικοί κινεζικοί όμιλοι, η China Petroleum and Chemical Corp (γνωστός ως Sinopec), η China National Petroleum και η State Grid, που παρέχει ενέργεια σε πάνω από ένα δισεκατομμύριο Κινέζους καταναλωτές.
Ανησυχίες
Πλην όμως, αυτή η «επιτυχία» των κρατικών κινεζικών ομίλων προκαλεί ανησυχίες στους εταίρους της Κίνας, με τους Αμερικανούς να ζητούν ένα πλαίσιο λειτουργίας τους -ή μάλλον ελέγχου τους- καθότι είναι έντονα ανταγωνιστικές στις διεθνείς αγορές. Η Ουάσιγκτον -επικαλούμενη τους διεθνείς νόμους του ΠΟΕ που διέπουν το παγκόσμιο εμπόριο- ασκεί πιέσεις στην Κίνα να περιορίσει τις επιδοτήσεις στις κρατικές εταιρείες, ενώ και στο πλαίσιο του ΟΟΣΑ επιδιώκει να προωθήσει ένα «ανταγωνιστικά ουδέτερο» πλαίσιο για να εξασφαλίσει πως οι όμιλοι που βοηθούνται από το κράτος δεν θα απολαμβάνουν αθέμιτα πλεονεκτήματα έναντι των ιδιωτικών εταιρειών.
«Οι χαμηλοί φόροι, το σχεδόν ανύπαρκτο περιοριστικό πλαίσιο, οι προστατευμένες εγχώριες αγορές ή η πρόσβαση σε διαγωνισμούς βελτιώνουν τις δυνατότητες αυτών των ομίλων, ρίχνουν τα λειτουργικά κόστη τους και αυξάνουν τις πωλήσεις τους, βοηθώντας τις να επενδύσουν σε νέες τεχνολογίες που αυξάνουν το ανταγωνιστικό τους πλεονέκτημα στο εσωτερικό αλλά και στο εξωτερικό», σχολίασε πρόσφατα ο υφυπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Ρόμπερτ Χόρματς.
ΟΟΣΑ
Τα αμερικανικά λόμπι στηρίζουν την προσπάθεια που γίνεται στο πλαίσιο του ΟΟΣΑ, ακόμη και εάν η Κίνα δεν είναι ακόμη μέλος του οργανισμού. Μεγαλύτερη, όμως, έμφαση δίνουν στις διαπραγματεύσεις ελευθέρου εμπορίου των ΗΠΑ με οκτώ χώρες της περιοχής Ασίας Ειρηνικού (APEC), που στοχεύουν στη δημιουργία Συμφώνου Συνεργασίας στον Ειρηνικό.
Η Κίνα δεν συμμετέχει σε αυτές τις συνομιλίες, αλλά πέντε χώρες (Σιγκαπούρη, Μαλαισία, Περού, Χιλή και Βιετνάμ) που έχουν παράδοση στη συμμετοχή του κράτους στην οικονομία λαμβάνουν μέρος σε αυτές. Απώτερος στόχος των ΗΠΑ είναι μια συμφωνία για ένα «ευρύτερο πλαίσιο» λειτουργίας των εταιρειών στη σύνοδο του APEC το Νοέμβριο.
Η πολιτική του κρατικού καπιταλισμού εγκυμονεί, όμως, κινδύνους και για την ίδια την Κίνα, ενώ μια από τις μεγάλες προκλήσεις για το Πεκίνο είναι να πατάξει την ασφυκτική γραφειοκρατία. Είναι γνωστό πως οι οικονομίες που μαστίζονται από γραφειοκρατία δεν έχουν αναλόγως εντυπωσιακές επιδόσεις στην καινοτομία, που είναι τόσο αναγκαία για να δώσει νέα ώθηση στην κινεζική οικονομία στο μέλλον.
Άλλο ένα πρόβλημα που καλείται να αντιμετωπίσει το Πεκίνο είναι πως η βιομηχανία συνέβαλε στην ανάπτυξη των παράκτιων κυρίως περιοχών, ενώ η κινεζική ενδοχώρα παραμένει ουσιαστικά υπανάπτυκτη, με κίνδυνο να υπάρξουν κοινωνικές αναταραχές που θα μπορούσαν να θυμίσουν τον εμφύλιο πόλεμο της δεκαετίας του ΄30 (εξέγερση των αγροτών κατά των ανεπτυγμένων παράκτιων περιοχών). Κάτι τέτοιο θα προκαλούσε και πολιτική αποσταθεροποίηση, με αρνητικά συνεπακόλουθα στην οικονομία.
Ζητά αναγνώριση ως «οικονομία της ελεύθερης αγοράς»
Οι πιέσεις προς την Ευρώπη
Η δύναμη της Κίνας της δίνει τεράστιες δυνατότητες να προωθήσει τις θέσεις της, σε πολιτικό, όπως εξάλλου και σε οικονομικό επίπεδο.
Στη σύνοδο του Νταλιάν σε μια άνευ προηγουμένου κίνηση για το Πεκίνο, ο Κινέζος πρωθυπουργός Ουέν Ζιαμπάο συνέδεσε για πρώτη φορά ανοικτά τις συνεχιζόμενες κινεζικές επενδύσεις στην Ευρώπη με συγκεκριμένες αλλαγές στις ευρωπαϊκές εμπορικές πρακτικές.
Η προσπάθειά του να ασκήσει πιέσεις στην Ευρώπη ούτως ώστε αυτή να αναγνωρίσει την Κίνα ως «οικονομία της ελεύθερης αγοράς», για να κερδίσει σε αντάλλαγμα την κινεζική βοήθεια, κάθε άλλο παρά κεκαλυμμένη μπορεί να θεωρηθεί.
Αυτό που ζητά ουσιαστικά ο κ. Ζιαμπάο από την ευρωπαϊκή πλευρά είναι να αποσύρει τις νομικές άμυνές της ενάντια στις φθηνές κινεζικές εξαγωγές. Χαρακτηρίζοντας επισήμως την Κίνα ως μη ελεύθερη οικονομία, η Ευρώπη επιτρέπει στις αρχές αντι-ντάμπινγκ να συγκρίνουν τις τιμές των εισαγόμενων στην ευρωπαϊκή αγορά κινεζικών προϊόντων με τις τιμές αγαθών άλλων χωρών. Επιβάλλονται δασμοί αντι-ντάμπινγκ, που μπορεί να ξεπεράσουν και το 100% εάν οι κινεζικές τιμές είναι χαμηλότερες.
Τα σχόλια του κ. Ζιαμπάο βέβαια περί στήριξης ήταν αόριστα, καθώς δεν αποσαφήνισε εάν η Κίνα προτίθεται να επεκτείνει το μηνιαίο δανεισμό προς την Ευρώπη ή εάν ενδιαφέρεται να αγοράσει περισσότερα ευρωπαϊκά κρατικά ομόλογα ή να κάνει επενδύσεις αγοράζοντας περισσότερες ευρωπαϊκές εταιρείες.
http://www.imerisia.gr/article.asp?catid=13903&subid=2&pubid=112101265
